Is digitale communicatie duurzamer dan drukwerk?

Je merkt het amper, tot de batterij van je smartphone weer eens in het rood gaat: elektronica verbruikt energie. Heel wat energie eigenlijk. Batterijen van laptops, smartphones, … worden dagelijks opgeladen. Maar ook gsm-masten, modems, servers en computers moeten quasi continu werken. Al werkt elektronica steeds zuiniger en wordt groene stroom steeds meer de norm.

Tegelijkertijd kan je natuurlijk eenzelfde toestel voor heel wat toepassingen gebruiken. Op je smartphone of laptop kan je oneindig surfen en doorklikken (tenminste als die ellendige batterij geen roet in het eten gooit). Is elektronica duurzamer? Het hangt er vooral van af hoelang je je zelfde digitale toestel gebruikt. En wat ermee gebeurt zodra je het níet meer gebruikt.

Ligt die nog ergens in een kast te wachten "tot je hem nog eens nodig hebt"? Ondanks de vele mogelijkheden, is recyclage van elektronische toestellen vandaag blijkbaar nog geen prioriteit en allerminst een duurzaam proces. In alle Belgische huishoudens samen liggen bijna 3,2 miljoen oude gsm’s te verkommeren. Momenteel wordt maar 1 tot 2% van alle gsm’s gerecycleerd of hergebruikt. Voor IT-materiaal is dat 48%. Terwijl het beter moet kunnen: Recupel zegt dat metalen uit computers en smartphones eindeloos kunnen worden gerecycleerd.

Afgedankte elektronica komt vaak terecht in ontwikkelingslanden voor verwerking. Na een transport over duizenden kilometers. Terwijl er in die landen meestal niet de benodigde hoogtechnologische oplossingen beschikbaar zijn om de grondstoffen efficiënt te recycleren. Met als gevolg: veel gewone verbranding en meer toxisch afval. Bedrijven zoals het Belgische Umicore kunnen nochtans met hoge efficiëntie het elektronisch schroot smelten en via metallurgische processen tot 17 metalen terugwinnen. Is massaal verschepen dan nog steeds goedkoper?

De digitale toestellen bestaan grotendeels uit glas, plastic, maar ook kobalt, koper, aluminium, palladium, zilver en goud. Ook de ontginning van die grondstoffen, vooral de metalen, is niet onbesproken. In open mijnen wordt de grond laag voor laag afgeschept. De mijnen verarmen het landschap, de ontginningsprocessen zijn vervuilend en creëren vaak ongeschikte werkomstandigheden voor de arbeiders.

De korte commerciële levensduur en het concept van geplande veroudering (planned obsolescence) zijn reële problemen. Smartphones bijvoorbeeld gaan vaak niet langer dan drie jaar mee. Daarna kan je soms plots geen software-updates meer uitvoeren. Of gebruikers worden ertoe aangezet om toch maar een nieuw toestel aan te schaffen, om mee te zijn met de laatste snufjes.

Zoals je wel al verwachtte, is het geen of-of-, maar een en-en-verhaal. In onze vorige blogpost konden we concluderen dat de papier- en printindustrie al vergevorderd is in milieuvriendelijke productie- en verwerkingsprocessen. En dat het product zelf best wel voordelen heeft, zoals de opslag van CO₂ in het papier zélf. (Voordelen van drukwerk op andere vlakken dan milieu, daar hebben we het hier even niet over. Maar hier wel!)

Digitale dragers daarentegen brengen nog wat grotere issues met zich mee op het vlak van duurzaamheid (zowel ecologisch als maatschappelijk!), maar we onthouden dat er ook hier heel wat mogelijkheden zijn: hoogtechnologische recyclage, groene energie en uiteraard een niet-kunstmatig verkorte levensduur.

Maar … we beloofden je een houvast voor je mediumkeuze. Komt-ie! Het Zweedse Centre for Sustainable Communications publiceerde in 2017 een gids voor ‘milieuvriendelijke digitalisering’. Als houvast reiken zij aan: lees je 10 minuten aan een tekst, dan doe je dat het best online of via de digitale weg. Lees je 30 minuten of langer? Dan is het duurzamer om te lezen op papier.